Koniczyna łąkowa - Działanie i farmakologia
Chemizm:
Olejek lotny zawiera między innymi alkohol benzylowy, 2-fenylo etanol, ich mrówczany i octany, salicylan metylu, metyl antranilowy (prawdopodobnie tylko w świeżych kwiatach) (Gruenwald J. i inni, 2000).
Izoflawonoidy
zawiera między innymi biochaninę A, formonosteinę, formononetynę, daidzeinę i genisteinę (Gruenwald J. i inni, 2000; Robb-Nicholson C., 2001).
Wyizolowano 20 glikozydów malonowanych w wyciągu z kwiatów. Osiem zidentyfikowano jako: O-malonyl-6’genisteiny (39), 7-O-β-D-glukozydo 6”-O-malonyl formononetyny (40), 7-O-β-D-glukozydo 6”-O-malonyl biochaniny A (41), 6”-O-malonyl trifozydu (42), 4’-O-β-D-glukozydo 6”-O-malonyl irylonu (43), 7-O-β-D-glukozydo 6”-O-malonyl pratenseiny (44), 6”-O-malonyl izokwercytryny (45), i 7-O-β-D-glukozydo 6”-O-malonyl 3-metylokwercetyny (46). Udowodniono też obecność 15 innych flawonoidów w ekstrakcie. Głównymi flawonoidami kwiatów były flawony natomiast w liściach izoflawony (Lin L.Z., 2000).
Pochodne kumaryny: estrogenny kumesterol (Lamer-Zarawska E; 2002).
Glikozydy cyjanogenne: przypuszczalnie lotaustralina, linamaryna (Gruenwald J. i inni, 2000).
β-sitosterol (Ożarowski A., 1997).
Wielocukier galaktoglukomannan (Ożarowski A., 1997).
Efekty działania:
Koniczyna łąkowa ma działanie przeciwskurczowe i wykrztuśne, a także stymuluje procesy gojenia skóry (Gruenwald J. i inni, 2000).
Mieszanina związków estrogennych ma aktywność odpowiadającą 4 µg estradiolu w 100 g wysuszonego surowca. Wywiera bardzo korzystne działanie estrogenne, ponieważ wiąże się z receptorami ludzkich hormonów płciowych (Ożarowski A., 1997; Lamer-Zarawska E., 2002).
Badania:
Efekt estrogenny
Przeprowadzono badania na szczurach z usuniętymi jajnikami w celu określenia działania estrogennego i antyestrogennego ekstraktów z Trifolium pratense. Ekstrakt z koniczyny łąkowej, standaryzowany na zawartość 15% izoflawonów, był podawany, przez zagłębnik do odżywiana (w dawkach 250, 500 i 700 mg/(kg x dzień), 50-dniowym, dziewiczym szczurom Sprague-Dawley z usuniętymi jajnikami przez 21 dni w obecności lub przy braku 17β-estradiolu (50µg/kg dziennie). Efekty estrogenne obejmowały zwiększenie masy macicy, rogowacenie komórek pochwy i rozgałęzianie się przewodów gruczołu mlekowego. Koniczyna łąkowa wykazała zależny od dawki wzrost masy macicy oraz różnicowanie komórek pochwy przy dwóch najwyższych dawkach, ale nie działała stymulująco na proliferację w gruczołach mlekowych. Ani antyestrogenne ani też addytywne estrogenne właściwości nie zostały zaobserwowane w żadnej z badanych tkanek. Te dane sugerują, że ekstrakt z koniczyny łąkowej jest słabo estrogenny w modelu badań na szczurach z usuniętymi jajnikami (Burdette J.E., 2002).
Medline oraz inne źródła zostały przeszukane pod kątem kontrolowanych placebo prób dla Trifolium pratense. W rezultacie znaleziono dwie kontrolowane próby placebo, które jednak nie wskazywały na korzystny efekt ekstraktu Trifolium pratense na uderzenia gorąca i inne symptomy menopauzy. W trzech z czterech prób badano Trifolium pratense na lipidach, jednak nie stwierdzono żadnych korzyści, czwarta próba zawierała zbyt mało danych dla wyciągnięcia wniosków. W jednym badaniu testowano działanie koniczyny łąkowej na tętnice, stwierdzono znaczący korzystny wpływ. Podsumowując można stwierdzić, iż ekstrakty z koniczyny łąkowej jak dotąd nie wykazują wyraźnych możliwych do udowodnienia korzyści w symptomach menopauzalnych. Potencjalne efekty estrogenne na nabłonek i piersi nie zostały jeszcze odpowiednio oszacowane. Obecność kumaryn w niektórych gatunkach koniczyny stwarza w przyszłości konieczność włączenia badań czynników krzepnięcia (Fugh-Berman A., 2001).
Estrogenna aktywność
Estrogenna aktywność dwóch standaryzowanych ekstraktów z koniczyny łąkowej (MENOFLAVON) przeznaczonych do stosowania na szeroką skalę w hormonalnej terapii zastępczej:
W ekstraktach z koniczyny łąkowej związkami o największych właściwościach estrogennych są flawonoidy. Standaryzowane ekstrakty z koniczyny łąkowej są rozważane jako alternatywa dla hormonalnej terapii zastępczej. Odchylenia wynikające z procedury ekstrakcyjnej oraz naturalnych różnic sezonowych w zawartości substancji czynnych oraz odchylenia wynikające z warunków uprawy jak dotąd ograniczały wykorzystanie substancji chemicznych zawartych w roślinach na szeroką skalę. Poprawiona metoda ekstrakcji i dokładna analiza surowca zaowocowały stworzeniem wysoce standaryzowanego preparatu (MENOFLAVON) ze średnią zawartością izoflawonów wynoszącą 9% (w suchej masie) określoną przez HPLC. Aktywność estrogenna została określona przez system dwóch plazmidów drożdżowych wykorzystujących receptory estrogenowe α i β. Uzyskano aktywność estrogenną odpowiadającą transaktywacyjnej wydajności około 18µg 17β-estradiolu na g ekstraktu z koniczyny łąkowej dla receptorów α i około 78µg 17β-estradiolu na g ekstraktu z koniczyny łąkowej dla receptorów β. Ta różnica tłumaczy się wyższym powinowactwem receptorów estrogenowych α do izoflawonów, niż tym obserwowanym dla receptorów β. Obliczenie siły działania z zawartości izoflawonów zmierzonej przez HPLC przyniosło wynik porównywalny z tym określonym doświadczalnie w teście biologicznym. Wysoka zawartość izoflawonów jak również większe działanie na receptory estrogenowe β niż α czyni badane ekstrakty interesującymi preparatami w hormonalnej terapii zastępczej (Dornstauder E. i inni, 2001).
Efekt izoflawonów
Efekt izoflawonów wyekstrahowanych z koniczyny łąkowej (RIMOSTIL) na metabolizm lipidów i kości:
Podjęto badania w celu oszacowania efektów różnych dawek fitoestrogenów na metabolizm lipidów i kości u kobiet po okresie menopauzy. Nowy izoflawonowy preparat z koniczyny łąkowej (RIMOSTIL), zawierający genisteinę, daidzeinę, formononetynę i biochaninę, był podawany 46 kobietom po okresie menopauzy w podwójnie ślepym protokole po pojedynczo ślepej fazie placebo, a następnie w pojedynczo ślepej fazie kończącej. Pacjentki były rozdzielone losowo i otrzymywały 28,5 mg, 57 mg lub też 85,5 mg fitoestrogenów dziennie przez okres 6 miesięcy. W rezultacie po 6 miesiącach poziom cholesterolu HDL podniósł się znacząco o 15,7-28,6% przy różnych dawkach (p=0,007, p=0,002, p=0,027), chociaż wielkość odpowiedzi nie była zależna od użytej dawki. Gęstość mineralna kości bliższych promieniowej i łokciowej zwiększyły się znacząco o 4,1% po 6 miesiącach przy dawce 57mg dziennie (p=0,002), oraz o 3,0% przy dawce 85,5mg izoflawonów dziennie. Odpowiedź na dawkę 28,5 mg izoflawonów dziennie niebyła znacząca. Przy żadnej z dawek nie odnotowano znaczącego zwiększenie grubości śluzówki macicy. Rezultaty badań wskazują, że podawanie kombinacji izoflawonów wyekstrahowanych z koniczyny łąkowej wiązało się ze znaczącym wzrostem poziomu HDL, znaczącym spadkiem poziomu lipoproteiny B, i znaczącym wzrostem przeważnie kości korowej kości bliższych promieniowej i łokciowej po 6 miesiącach leczenia. Interpretacja tych wyników badań jest traktowana ostrożnie ze względu na brak badań na równoległej grupie kontrolnej (Clifton-Bligh P.B. i inni, 2001).