Choroby tarczycy, takie jak niedoczynność, choroba Hashimoto, a nawet nadczynność, wpływają na funkcjonowanie całego organizmu – również na układ krwiotwórczy. Jednym z powikłań, o którym rzadko się mówi, jest anemia megaloblastyczna, czyli niedokrwistość spowodowana niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego.
W tym artykule wyjaśniamy, dlaczego u pacjentów z chorą tarczycą to schorzenie występuje częściej, jakie daje objawy i jak wygląda jego leczenie.
Czym jest anemia megaloblastyczna?
Anemia megaloblastyczna to rodzaj niedokrwistości, w której w szpiku pojawiają się duże, nieprawidłowe komórki krwinek czerwonych – megaloblasty. Powstają one wtedy, gdy organizm ma problem z prawidłową syntezą DNA, a główną przyczyną jest brak:
- witaminy B12,
- kwasu foliowego (wit. B9).
Bez tych składników erytrocyty nie dojrzewają prawidłowo, przez co są większe, kruche i krócej żyją.
Dlaczego choroby tarczycy zwiększają ryzyko anemii megaloblastycznej?
1. Choroba Hashimoto a brak witaminy B12
Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną. U pacjentów z taką chorobą układ odpornościowy często „atakujący tarczycę” może również uszkadzać:
- komórki żołądka odpowiedzialne za wydzielanie czynnika wewnętrznego (IF),
- nabłonek jelit odpowiedzialny za wchłanianie witaminy B12.
To z kolei prowadzi do tzw. niedokrwistości złośliwej (Addisona-Biermera) – jednej z form anemii megaloblastycznej. Właśnie dlatego u osób z Hashimoto bardzo często występuje jednocześnie niedobór witaminy B12.
2. Niedoczynność tarczycy spowalnia metabolizm
Niedobór hormonów tarczycy powoduje:
- wolniejszą regenerację krwinek,
- gorsze wchłanianie składników odżywczych,
- zaburzenia pracy przewodu pokarmowego (zaparcia, obniżona perystaltyka),
- przewlekłe stany zapalne.
To wszystko zwiększa prawdopodobieństwo niedoboru B12 i folianów.
3. Zaburzenia autoimmunologiczne współistniejące
Pacjenci z Hashimoto częściej cierpią również na:
- celiakię,
- zapalenie żołądka typu A,
- SIBO,
- nietolerancje pokarmowe.
Każdy z tych stanów może upośledzać wchłanianie B12 i kwasu foliowego.
4. Dieta bezglutenowa lub eliminacyjna
Wiele osób z Hashimoto decyduje się na dietę eliminacyjną. Jeśli jest źle zbilansowana, może prowadzić do niedoborów.
Objawy anemii megaloblastycznej – łatwo je pomylić z niedoczynnością tarczycy
Niedoczynność tarczycy i anemia z niedoboru B12 mają bardzo podobne symptomy. To dlatego u wielu pacjentów problem pozostaje długo niezdiagnozowany.
Najczęstsze objawy:
- przewlekłe zmęczenie, brak energii,
- bladość skóry i błon śluzowych,
- zawroty głowy, kołatanie serca,
- duszność przy wysiłku,
- wypadanie włosów i łamliwość paznokci,
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- obniżony nastrój lub stany depresyjne,
- drętwienie i mrowienie rąk lub nóg (objawy neurologiczne!),
- gładki, czerwony „lakierowany” język.
Objawy neurologiczne są charakterystyczne głównie dla niedoboru witaminy B12 – i mogą być nieodwracalne, jeśli niedobór trwa długo.
Jak diagnozuje się anemię megaloblastyczną u pacienta z chorą tarczycą?
Lekarz zleca najczęściej:
1. Morfologię krwi (CBC)
Typowe zmiany:
- podwyższone MCV (krwinki są „za duże”),
- obniżona hemoglobina,
- obniżona liczba erytrocytów.
2. Poziom witaminy B12 i kwasu foliowego
3. Poziom homocysteiny i kwasu metylomalonowego (MMA)
Wzrost tych parametrów potwierdza funkcjonalny niedobór B12, nawet jeśli poziom w surowicy wygląda „w normie”.
4. Gastroskopia lub przeciwciała przeciw IF
U podejrzenia anemii złośliwej.
5. Ocena tarczycy
TSH, FT3, FT4, anty-TPO, anty-TG – aby ustalić, czy problem ma tło autoimmunologiczne.
Jak leczy się anemię megaloblastyczną przy chorobach tarczycy?
Leczenie zależy od przyczyny.
1. Suplementacja witaminy B12
W formie:
- iniekcji domięśniowych (najskuteczniejsze w przypadku anemii złośliwej),
- tabletek podjęzykowych,
- kapsułek doustnych (jeśli wchłanianie jest prawidłowe).
Dawki zazwyczaj są wysokie na początku, a później przechodzi się do leczenia podtrzymującego.
2. Suplementacja kwasu foliowego
Najczęściej 400–800 µg dziennie,
ale zawsze po wcześniejszym wykluczeniu niedoboru B12, ponieważ folian może zamaskować objawy neurologiczne braku B12.
3. Leczenie podstawowej choroby tarczycy
Ustabilizowanie tarczycy (np. odpowiednia dawka lewotyroksyny) poprawia również parametry krwi.
4. Leczenie zaburzeń żołądkowo-jelitowych
SIBO, celiakia, zapalenie żołądka typu A – wymagają terapii przyczynowej, aby wchłanianie witamin było prawidłowe.
Rola farmaceuty – kiedy pacjent powinien zgłosić się do lekarza?
W aptece często spotykamy osoby:
- przewlekle zmęczone,
- z Hashimoto,
- suplementujące B12 „na własną rękę”,
- z objawami neurologicznymi,
- stosujące diety eliminacyjne.
Farmaceuta może zasugerować diagnostykę, jeśli pacjent zgłasza:
- nasilony spadek energii mimo leczenia tarczycy,
- drętwienia kończyn,
- problemy z pamięcią,
- nawracające stany zapalne jamy ustnej,
- podwyższone MCV w morfologii.
Warto edukować, że niedobór B12 nie zawsze wynika z diety – często z zaburzeń tarczycy i przewodu pokarmowego.
Podsumowanie
Anemia megaloblastyczna jest częstym, lecz niedocenianym powikłaniem chorób tarczycy, zwłaszcza autoimmunologicznego zapalenia Hashimoto. Niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego może znacząco obniżyć jakość życia pacjenta, a objawy łatwo pomylić z niedoczynnością tarczycy.
Wczesna diagnostyka, odpowiednia suplementacja i leczenie choroby podstawowej pozwalają w pełni odwrócić zmiany krwi i zapobiec powikłaniom neurologicznym.
